Genelikle tanecik büyüklügü 300 mikronun altında olan katı tanecikler için kullanılan genel bir sözcüktür. Daima hava veya baska bir gaz içinde karışım halinde bulunur . Görüş sahasını azaltmakta, çalısanları rahatsiz etmekte, iş randımanını düşürmekte, meslek hastalıklarına sebep olmaktadır. Solunum yoluyla akciğerlerdeki alveollere kadar ulaşan ve orada birikerek pnömokonyoz denilen toz hastalığı grubuna sebep olan tozların tape büyüklükleri 0,5-5 mikron arasindadir.
Nerelerde Yapilmalı;Kömür, tahta, ağaç, tahıl, mineraller, metaller, cevherler, maden ocaklarından çıkarılan taşlar gibi maddelerin elde edilmesi, taşınması, doldurulma ve boşaltılması, torbaların delinmesi, parçaların taşlanması, püskürtülmesi, öğütülmesi, ve bunlara benzer pek çok işler sonucu meydana gelen toz bu işlemlerin yapıldığı endüstri alanlarında periyodik olarak kontrol ettirilmelidir.
Firmamız tarafından toz ölçümleri gravimetrik yöntem ile, ve istendiği taktirde de ışık saçılımlı fotometre vasıtası ile yapilmaktadir.
Toz(Partikül) Ölçümü Nedir? Nasıl Yapılır?
Toz ve partiküller doğanın ve insan yaşamının olmazsa olmazlarıdır. Yaşadığımız her yerde gözle görsek de görmesek de tozlar yaşamımızın bir parçasıdır. Ancak bulunulan ortamlarda toz ve partiküllerin yüksek olması insan sağlığını etkilemektedir. Kimi insanların toza karşı alerjisi vardır. O yüzden bulunulan ortamlarda toz ölçümleri yapılması gerekmektedir. Toz ölçümleri bulunulan ortamda olan tozun ölçülme işlemine denir.
Tozun ölçülme işleminde kullanılan belli cihazlar vardır. Bunlar değişiklikler gösterebilmektedir.
Toz ölçümü nde temel aletler şunlardır:
Konimetre
Filtreli aletler
Gravimetre
Isısal çökeltici
Tindalometre
Elektrostatik Presipitatör
Radyasyon Dedektörü
Yüzeysel Toz Ölçümü Cihazları(Toz Kovaları)
Bu cihazlar ölçüm yapılacağı yere doğru kullanılması gereken cihazlardır. Her cihazın farklı toz ölçüm parametreleri vardır.
Bu çalışmalarda yani toz ölçümlerinde öncelikli olarak tozlar sınıflandırılmaktadır. Tozlar temelde 6 gruba ayrılır. Kansorejen, zehirli, patlayıcı, az zaralı, radyoaktif, ve fibrojenik olarak.
Tozlar bu biçimde sınıflandırıldığından toz ölçümleri de yapılırken bu analizler gerçekleştirilmektedir. Bu tozlar bulunulan yere göre değişmektedir. Örneğin kömür işletme tesisinde olan tozlar ile ev ortamında ya da talaşlı imalat yapılan ortamda olan tozlar birbirinden tamamen farklıdır. Bulunulan ortama göre de yoğunluk ve tozun yarattığı zararlar değişmektedir.
Toz Ölçümü nde Uygulanan Temel Yöntemler ise şunlardır:
Gravimetri
Radyometri / ß Işını Absorbsiyonu
Reflektometri / Siyah Duman
Nefhelometri / Işık kırınımı
Piezoelektrik terazi yöntemi
Bu yöntemlerde tıpkı cihazlar gibi tozun bulunduğu yere değişiklik gösteren yöntemlerdir. İlk üçü hakkında basitçe örnekler vermek gerekirse;
Gravimetri İle Toz Ölçümü Yönteminde: Bulunulan kapalı ortamda 8 saat devamlı numune alınarak, ortamdaki hava akülü bir sistemle sürekli emilmektedir. Bu cihaz daha çok az zararlı tozların olduğu daha steril ortamlarda kullanılmaktadır ve 6 mikrondan aşağı olan tozları emmektedir. Kendisi emilen toz ile boş iken yapılan tartım sonuçlarının farkını alarak ortamdaki toz ölçümü gerçekleşmektedir.
Radyometri / ß Işını Absorbsiyonu Yönteminde: Burada ise radyoaktif tozlar ölçülmektedir. Partiküler bir filtre üzerinde tozlar toplanmakta ve üzerine ß Işınları gönderilmektedir.
Reflektometri / Siyah Duman Yönteminde ise kullanılan bu cihaz ile partikül yüklü filtrelerin koyuluğu karbon içeriğinin ölçümü olarak yorumlanmaktadır. Siyah duman yönteminde ise adı üzerinde olduğu gibi ortama gönderilen siyah duman ile yapılan ölçüm biçimidir bu yöntem sadece evlerde eğer kömürlü ısınma sistemleri var ise kullanılmaktadır. Aksi halde kullanılmamaktadır.
Yapılan tüm ölçümler çevre ve iş güvenliği mevzuatına göre yapılmaktadır.
Toz Ölçümü Nasıl Yapılır ?
İnsan sağlığını olumsuz etkileyen, pek çok akciğer hastalığının ortaya çıkmasına neden olan, hatta kimi zaman ölümlere kadar giden rahatsızlıkların ortaya çıkmasında baş rol oynayan toz zerrecikleri, hiç şüphesiz insan ömrünün kısalmasında en etkin rol oynayan unsurlardır. Pnömekonyoz olarak adlandırılan meslek hastalıkların ciğerlerde neden olduğu onlarca türü bulunan ve hem yaşam kalitesini hem de ömrün bereketini düşüren bu hastalıklardan korunabilmenin en etkili belki de tek yolu olan maskeler bu noktada devreye girmekte; kömür, ağaç, mineral, tahıl ve diğer madenlerin çıkartılması, işlenmesi esnasında ortaya çıkan ve insan sağlığına büyük zararı dokunan zerrelerin solunum yolu ile ciğerlere yerleşerek geri dönüşü olmayan tahribatlar yapmasına engel olmaktadır.
Zerre büyüklükleri 0,5 ile 5 mikron arasında olan toz zerrelerinin insan sağlığı için büyük zarar teşkil ettiği, bunun altı yada üstündeki değerlerin bir şekilde vücuda girmesi yada atılması ilahi sistemle sağlandığı çalışmalarla ortaya çıkmakta, maskelerin hedef kitlesini bu sıfır beş ile beş arasındaki tepe büyüklükleri oluşturmaktadır. Yukarda saydığımız maddelerin işlenmesi esnasında yapılan; taşlama, öğütme, püskürtme, doldurma ve boşaltma gibi yapılan eylemler sonucunda açığa çıkan toz zerrelerinin yaratacağı zararı askari seviyeye çekip, alanlarda doğru maske tercihlerinin yapılmasında toz oranının ölçümü son derece önemlidir. Özel cihazlar ile işinde uzman kişiler tarafından yapılması gereken bu işlem, doğru filtrasyon sistemine sahip maskelerin kullanılarak dezavantajları minimuma indirgeme adına hayati ehemmiyete sahiptir.
Üretim sektörleri ve özel isletmelerde toz ölçümleri doğru tekniklerle tecrübeli ellerde yapılmalı partikül çapı 0.3, 0.5, 1, 3, 5, 10 µm olan tozlar tanecik sayısı ve mgr/m3 olarak derlendirilmeli ve ortaya çıkan bu verilere göre toz maskesi tercihi yapılmalıdır. Vücuda asıl zararı veren ve meslek hastalıklarına neden olan partikül büyüklüklerinin teşhis edilerek bu noktada önlem alınması adına bu ölçümler son derece önemlidir.
TOZ ÖLÇÜMÜ
TOZ, çeşitli büyüklükteki katı tanecikler için kullanılan genel bir sözcüktür. Daima hava veya başka bir gaz içinde karışım halinde bulunur. Bunların tane büyüklüğü genellikle 300 mikronun altındadır. Özgül ağırlığı az olan maddelerde bu büyüklük 1 mm ye kadar çıkabilir. Görüş sahasını azaltmakta, çalışanları rahatsız etmekte,iş randımanını düşürmekte, meslek hastalıklarına sebep olmaktadır.
Toz, tarih boyunca insan sağlığını olumsuz etkilemeye devam etmektedir. İnsanlar da uzun yıllardan beri bunun farkında bulunmakta ve toz ile mücadele etmektedirler. Bu arada Büyük Tıp Bilgini İbni Sina’nın EĞER TOZ OLMASAYDI İNSAN ÖMRÜNÜN 1000 SENE OLMAMASI İÇİN HİÇBİR SEBEP YOKTU sözünü hatırlamak yerinde olur.
Ülkemizde, işyerlerinde, tozdan sık sık şikayet edilmektedir. İlk fark edilen meslek hastalığı sebeplerinden biri de tozdur.
Çeşitli iş kollarında toz problemi ile karşılaşılmaktadır. Toza sebep olan işler çok çeşitlidir. Daha doğrusu toza sebep olmayan iş yoktur. Az toz çıkaran ve çok toz çıkaran yerler diye düşünmek daha doğru olur.
Toz, insanlara, solunum sistemi ile akciğerlere yerleşerek ve kana karışarak olumsuz olarak etkilemekte, meslek hastalıklarına sebep olmaktadır.
Solunum sistemimiz 4 ana kısımdan oluşmaktadır:
1-Burun ve ağız,
2-Nefes borusu,
3-Bronşlar,
4-Bronşiyol ve alveoller,
Burun ve ağız, havanın vücuda giriş yoludur. Burunda bulunan kıllar ve burun mukozası, solunan tozun büyük bir kısmını tutar. Burun iyi bir filtrasyon mekanizmasına sahiptir.
Solunan tozların tane büyüklüğü genellikle 60 mikronun altındadır. Solunum yoluyla akciğerlerdeki alveollere kadar ulaşan ve orada birikerek pnömokonyoz denilen toz hastalığını yapan tozların tane büyüklükleri 0,5-5 mikron arasındadır. 5 mikron tane büyüklüğünden daha büyük olan tozlar üst solunum yollarında tutulur, alveollere kadar gidemez, çok küçük tozlar ise(0,5 mikrondan küçük) alveollere girse dahi öksürme ve aksırmalarla, akciğerlerin kendini temizleme metotlarıyla dışarı atılırlar.
İNSAN SAĞLIĞINA ETKİLERİ AÇISINDAN TOZLARIN SINIFLANDIRILMASI:
1- Fibrojenik tozlar: Silikoz, aspestoz gibi pnömokonyoza sebep olan tozlardır.
2-Toksik tozlar: Vücuda alındıklarında akut veya kronik zehirlenmeye sebep olan tozlardır. Bunlar kurşun, krom, kadbiyum, mangan, vanadyum gibi ağır metal tozlarıdır.
3-Kanserojen tozlar:Kansere sebep olan tozlardır. Bunlar asbest, arsenik, berilyum, kromatlar, nikel tozları gibi tozlardır.
4-Radyoaktif tozlar:Bunlar çok sayıda olmakla beraber en önemlileri uranyum, seryum, zirkonyum bileşikleri, trityum ve radyum tuzlarıdır.
5-Alerji yapan tozlar: Bunlar bazı insanlarda allerji yapan, astın ve egzama gibi hastalıklara sebep olan tozlardır.
5-İnert tozlar:Akciğerlerde birikebilen, fakat Herhangi bir hastalık yapmayan tozlardır.
ZARARLI TOZLARLA MEYDANA GELEN MESLEKİ AKCİĞER HASTALIKLARI (PNÖMOKONYOZ)
Tozların meydana getirdiği mesleki akciğer hastalıklarına geleneksel tabiri ile pnömokonyozlar denilmektedir.
Pnömokonyozlar, toz halinde olan zararlı maddelerin solunum yolu ile akciğere girerek, akciğerlerin küçük ünitelerinde kalıcı birikimleri sonucu meydana gelen hastalıklardır.
I. Mineral ve metalik tozlarla meydana gelen pnömokonyozlar:
1.SİLİKOZ(Saf silikoz) :
Silisyum di oksit (Si O2 )(Silis) kristallerinin solunması sonucu meydana gelen akciğer hastalığıdır.
2.KARIŞIK SİLİKOZLAR:
1)Kömür işçileri pnömokonyozu:Maden kömürü ile uğraşan işçiler, kömür tozlarından başka oldukça yoğun olarak silis tozuyla da muhatap olurlar. Bu işçilerin ciğerlerinde kömür ile silis tozu birikerek antrako-silikoz adı verilen hastalık meydana gelir.
2-Sidere- silikoz : Akciğerde demir ve silis tozlarının birikmesi ile meydana gelen bir hastalıktır.
3-Kaolen pnömokonyozu: Saf kaolen (Aleminyum silikat) 2H2O AL2O2 2SiO2 dır. Endüstride kullanılan kaolende büyük oranda silis bulunmaktadır.
Kaolen porselen endüstrisinin ilkel maddesidir. Diğer bazı endüstrilerde ekleme ve doldurma maddesi olarak kullanılmaktadır.
Karışık kaolen pnömokonyozunda nödüler fibrosis, massif fibrosis, dispne, öksürük ve balgam görülür.
3.BASİT SİLİKATOZLAR
Silikatların (Kil, feldspat, saf kaolen, bentonit v.b.) uzunca bir süre solunmasından sonra ortaya çıkan bir pnömokonyoz şeklidir.
4.FİBROTİK SİLİKATOZLAR
1-Asbestoz: Asbest (Amyant) tozlarının solunması sonucu meydana gelir. Asbest bileşimi 3 Mg.2SiO2.H2O(Magnezyum silikat) olan ve lifler halinde bulunan bir maddedir.
2-Talkoz: Talk tozlarının solunması sonucu meydana gelir.Saf talk, mağnezyumsilikathidrate dir.(Mğ3 (SiO4 O)(OH)2.
Endüstride kullanılanlarda Ca, Al,Fe ihtiva eder.
3-Silimanite mineralleri pnömokonyozu: Aleminyum silikatların bütün değişik formlarının(AL2. O2. SiO2 ) solunmasından meydana gelir.
5.ALÜMİNOZ
İnce alüminyum tozları ile uğraşanlarla olur.
6.BERİLYOZ
Bazı mineral tozlarının meydana getirdiği yığılma(Birikme) pnömokonyozları: Bunlar ağır sonuçları olmayan pnömokonyozlardır.
Baritoz :Barum sulfat tozlarının yığılması
Sideroz :Demir oksit tozlarının yığılması
Stannoz :Kalay tozlarının yığılması
Antrakoz :Kömür tozlarının yığılması
II. ORGANİK TOZLARIN MEYDANA GETİRDİĞİ PNÖMOKONYOZLAR:
1. BİSSİNOZ(Pamuk pnömokonyozu)
Bissinoz , pamuk ile çalışan işçilerin %30-40 ında (çok hafif şekilleri de dahil olmak üzere) görülebileceği bildirilmektedir.
5-10 yıl içinde görülür. Önceleri Pazartesi günleri hastalığı şeklinde, ikinci aşamada haftanın diğer günlerinde de rahatsızlıklar görülür. Üçüncü aşamada (20-30 yıl içinde)bronşit ve astmatik bir tablo yerleşir.
A-PNÖMOKONYOZLARLA BİRİNCİL KORUMA
1- Tıbbı koruma:
2- Teknik koruma
B-PNÖMOKONYOZLARDA İKİNCİL KORUMA
İkincil koruma ERKEN TEŞHİS, TEDAVİ, HASTALIK İLERLEMESİNİN DURDURULMASI çalışmalarını ihtiva eder.
Teknik koruma
Teknik korumadan maksat ortamdaki tozun en aza indirilmesidir veya toza muhatap olan kişi sayısının en aza indirilmesidir.
1-Toz meydana gelen yerlerde su kullanılması (Sulu çalışma- Yaş metot). Tünellerde ve taş ocaklarında sulu(Yaş metot) çalışma metodu uygulanmaktadır.
2-Uygun havalandırma yapılması: Bu tür işyerlerinin havasının sık sık değiştirilmesi tozun seyrelmesine vesile olur. Eğer , tozun çıkış yerinden emilerek dışarı atılması sağlanabilirse en etkili havalandırma yapılmış olur. Bu tür havalandırmaya lokal(Mevzii) havalandırma denir. Mümkün mertebe, zararlı maddeler, gazlar ve tozlar, ortama yayılmadan çıkış yerinden emilerek dışarı atılmalıdır. Bu tür havalandırma işyerinin ısıtılması açısından da faydalı olur.
3-İşçilerin hiper vantilasyonunun(Fazla soluma, şiddetli soluma) önlenmesi: İşyerinde mekanizasyon ve otomasyon yerleştirilerek kas çalışmalarının azaltılması ve dolaysıyla fazla solumanın önüne geçilmesi sağlanmalıdır.
4-Kapalı çalışma metodu: Teknolojinin müsaade ettiği oranda, çalışmaların kapalı metotlarla yapılması, meydana gelebilecek tozların ortama yayılmasının önlenmesi sağlanmalıdır.
5-Kişisel korunma araçlarının kullanılması: Maskelerin iyi ve uygun seçilmesi ve doğru kullanılması gerekmektedir.
6-Ara odacıklar: Tozun meydana geldiği kısımlar ile tozsuz kısımlar arasında hava basıncı oldukça yüksek olan ara odacıklar yerleştirilerek,tozsuz ortama tozların geçmesi önlenmelidir.
7-İkame çalışmalarının yapılması:Zararlı maddeler yerine zararsız veya daha az zararlı maddelerin kullanılması yararlıdır.
8-Atmosferdeki partiküllerin sayısı ve çaplarının iyice tespit edilmesi: İşyerindeki tozun sayısı ve çapları tam olarak tespit edilerek, riziko derecesi tam olarak belirlenip, buna göre gerekli tedbirler alınmalıdır. Çapları 10 mikrondan küçük olan tozlar, zararlı ve tehlikeli tozlar olarak kabul edilmelidir.
İkincil koruma :
1-Erken teşhis sonucu, işçi, tozsuz yere nakledilmelidir.
2-Çalışanlarda, tüberküloz ve kanser gibi hastalıklar da aranarak, bu hastalıkların da erken teşhis edilmesi sağlanır.
3-Erken teşhis neticesi tedavi imkanına kavuşulur.
4-Teşhiste gecikilirse hastalık yerleşir, bu tür hastalarda hasta tozsuz yere alınsa dahi bazen hastalığın devam ettiği görülmektedir.
KİŞİSEL KORUYUCULARI (MASKELERİN) SEÇİMİ VE KULLANILMASI:
Toz ile mücadelede UYGUN MASKELERİN seçilmesi ve kullanılması çok önemlidir. Koruyucu toz maskelerinin hangi büyüklükteki tozları tuttuğu bilinmelidir. İnsana en çok zarar veren 0,5 mikron ile 5 mikron arasında tane büyüklüğü olan tozları tuttuğundan emin olunmalı ve bu tür uygun maskeler kullanılmalıdır.
DEĞİŞİK ÇALIŞMA YERLERİNDE HAVA DEĞİŞİMİ İHTİYACI
İşyeri Hava değişimi/Saat
Akümülatör İmalatı 5-10 defa
Boyahaneler 5-15 defa
Bürolar 3-6 defa
Püskürtme boya işleri 20-50 defa
Garajlar 4-6 defa
Elbise bırakılan yerler 4-6 defa
Lokanta ve kantinler 4-8 defa
Fabrika mutfakları büyük mutfaklar 6-8 defa
Küçük mutfaklar 15-20 defa
Laboratuarlar 5-10 defa
Tuvalet Banyo ve Duşlar 4-8 defa
Çamaşırhaneler 5-15 defa
Kasa odaları 3-6 defa
Havalandırma ile ilgili mevzuat hükümleri:
Doğal havalandırma iç ve dış ısı farkı artması, rüzgar basıncının artması ile doğru orantılı olarak artar. Normal şartlarda binaların yapımında, tabii havalandırma ve tabii aydınlatma yeterli olacak şekilde planlama yapılır.
İşyerindeki hava hacmi işçi başına en az 10 metreküp olacaktır. Hava hacminin hesabında, tavan yüksekliğinin 4 metreden fazlası nazara alınmaz.
Koğuşlarda hava hacmi en az 12metreküp/kişi olacaktır.
Kapalı işyerlerinde sıcaklık ve nem derecesinin, yapılan işin niteliğine uygun olmakla beraber ılımlı olması şarttır. İşçilerin yazın aşırı sıcaktan, kışın soğuktan korunması için tedbirler alınacaktır. Çok buğu husule gelen işyerlerinde sıcaklık derecesi15 santigrat dereceden az ve 30 santigrat dereceden yüksek olmayacaktır.
İşin gereği olarak çok soğuk veya çok sıcak çalışılması zorunlu olan (Bu sıcaklıkların değiştirilmesinin mümkün olmadığı ) işlerde, işçilere uygun koruyucu iş elbiseleri vesaire malzemeler verilecektir.
Kapalı işyerleri günde en az bir defa bir saatten aşağı olmayacak şekilde havalandırılacaktır. Ayrıca işin özelliğine göre çalışma süresinde havanın zararlı bir hal almaması için havanın sık sık değiştirilmesi gerekmektedir.
Toz, buğu, duman ve fena koku çıkaran işlerin yapıldığı yerlerde, bunları çekecek yeterlikte BACALAR VE MENFEZLER yapılacak, işin niteliğine göre gerekli teknik tedbirler alınacaktır.
Boğucu, zehirli ve tahriş edici gaz ve duman meydana gelen işyerlerinde, işçilerin hayat ve sağlıklarının tehlikeye girmemesi için, havalandırma tesisatı yapılacak ve işçilere ayrıca işin özelliğine göre maske ve diğer koruyucu araç ve gereç verilecektir.
Madde 191)İşyerlerindeki cihaz, alet, tezgah, makine ve tesislerden çıkan toz, duman, buğu, ısı, gaz ve konu çalışılan ortama yayılmadan, uygun aspirasyon tesisatı ile çıktığı yerden emilerek dışarı atılacaktır.
Madde 192- Birbirine karıştıklarında, parlama veya patlama tehlikesi bulunan çeşitli toz, duman, buhar ve gazlar, aynı emme tesisatı ile dışarı atılmayacak, her biri için ayrı ayrı mevzii tesisleri yapılacak ve birbirlerinden uzak yerlerden dışarıya atılacaktır.
Madde 193- Havadan ağır olan gaz, duman, buhar, toz veya benzerleri tabana yakın yerlerden emilerek dışarı atılacaktır.
Madde 194- Mevzii çekme tesisatında kullanılacak davlumbazlar, zararlı kaynağa yakın olacak ve davlumbazın çekme niteliğini bozacak hava akımlarına engel olunacaktır.
Madde 195- Paslandırıcı, aşındırıcı, kemirici, zararlı ve zehirli gazlar,dumanlar veya sisler çıkaran daldırma, elektroliz, elöksal veya diğer kaplama işlerinin yapıldığı tekneler, kaplar, havuzlar veya tanlar üzerinde yapılacak çekme ağızları; kabın veya teknenin iç ve üst tarafına yakın, ve yatay, boydan boya yarık olacak, bir uzun kenar boyunca, eni 50 santimetreden 120 santimetreye kadar olan teknelerde, her iki kenar boyunca ve daha büyük teknelerde ise, dört kenar boyunca devan edecek şekilde yapılacaktır.
Davlumbaz ağızları ise, işe engel olmayacak şekilde tekneye veya kaba yakın ve bunları kaplayacak büyüklükte olacaktır.
Madde 196-Aspirasyon tesisatında kullanılan kanal veya borular, yanmaz malzemeden uygun kesitte yapılacak ve seyyar emme ağızlarında spiralli veya eğilebilen hortumlar kullanılacaktır.
Boru ve kanallar, tekniğe uygun olarak yapılmış, eklenmiş ve menfezlere sağlam bir şekilde bağlanmış olacaktır.
Yanıcı ve parlayıcı gazlar, sisler, buharlar, dumanlar ve patlayıcı atıkların emildiği kanallar yuvarlak borudan ve uygun malzemeden yapılmış olacaktır.
Madde 197- Emilen hava içinde, yanıcı ve parlayıcı maddelerin bulunduğu hallerde, aspiratör pervanesinin kanalı, göbeği ve gövdesi demir ve çelik malzemeden yapılmayacak, pervane yatakları, kanal dışında, iyi yağlanmış ve toz geçirmez bir şekilde yapılacak, çıkış menfezlerine, sağlam madeni tel kafesler konacaktır.
Aspiratörlerin elektrik motorları, çalışacağı ortama uygun olacak, emilen hava içinde, yanıcı ve parlayıcı maddeler bulunduğu hallerde, motor, yanıcı ve parlayıcı maddelere karşı, uygun şekilde monte edilmiş veya bu maddelere dayanıklı tipte yapılmış olacaktır.
Madde 198- Hava filtreleri, kapasite ve nitelik bakımından kullanılacağı işin özelliğine uygun ve en az bir günlük çalışmaya yeterli olacak ve bunlar, kolay temizlenebilecek ve temizlik sırasında, tehlikeli ve zararlı bir ortam yaratılmayacak şekilde yapılmış olacaktır.
Filtrelerin çıkış borularının ağzı, işyeri çatısından en az 180 santimetre yüksekte veya en yakın kapı ve pencereden 8 metre uzakta olacaktır.
Madde 199- İşyerinden emilen hava, tekrar işyerine verilmeyecektir. Ancak, içinde kurşun tozu veya kurşun buharı veya silis tozu ve benzerleri bulunmayan pis hava, uygun süzgeçlerden geçirilip tamamen temizlendikten sonra işyerlerine verilebilecektir.
Madde 200- Aspirasyon tesisatının günlük bakım ve temizliği ile üç ayda bir de genel kontrol ile temizliği yapılacak ve onarımlardan sonra, tesisatın kuruluş karakteristiği bozulmayacaktır.
Madde 201- Emilen tozlar, bir siklonda toplandığı hallerde, siklon, açıkta, sağlam, rüzgara dayanıklı ve uygun malzemeden yapılacaktır.
Siklonlarda parlayıcı ve patlayıcı atıkların ve tozların toplandığı hallerde, siklonlar işyerinin uzağına konacak ve bunlarda patlamaya dayanacak sağlamlıkta menfezler bulunacaktır.
TEMİZ HAVA, insanların sağlığının korunması, morallerinin yüksek tutulması, çalışma gücünün yüksek bir düzeyde sürdürülmesi için gerekli şartların başında gelir.
Temiz hava nedir: Normal şartlarda (Büro ortamında), Karbondioksit miktarının binde birin üstüne çıkmayan havaya temiz hava denir.
Ortamda zararlı gaz, toz ve koku bulunan ortamlarda, söz konusu gaz, toz ve kokunun kabul edilebilir sınırların altında olması gereklidir.
Kabul edilebilir sınırlar:
Müsaade edilebilen azami konsantrasyon (MAK) değerinin altındaki değerler, (Maksimum Allowable Concentrations=MAC) (Bu değerler cm3/m3 veya mg/m3 şeklinde ifade edilir)
Eşik sınır değerler (TLV) (Threshold Limit Values)
Kısa Süreli Karşılaşma Sınır Değerleri (STEL) (Short Term Exposure Limits)
HAVA İHTİYACI:
Yetişkin bir insanın saatte 30 metreküp temiz havaya ihtiyacı vardır.
Normal şartlarda tabii havalandırma ile ortamın havasının saatte 2-3 defa değiştiği kabul edilmektedir.
Çalışma yerlerinde kişi başına düşen hava hacmi 10 metreküp olmalıdır.
Koğuşlarda
(Bu hava hacminin hesabında tavan yüksekliğinin 4 metreden fazlası hesaba katılmaz)
Normal şartlarda işyerinin tavan yüksekliği en az 3 metre olmalıdır.
Zararlı toz ve gazların bulunduğu ortamlarda tavan yüksekliği en az 3,5 metre olmalıdır.
İşyerlerinde kişi başına düşen serbest alan miktarı en az 2,5 metrekare olmalıdır.
Tabii havalandırma ile işyeri havasının saatte 2-3 kere değişmekte olduğu kabul edilmektedir. Yukarıda belirtilen ölçüler bu kabulden hareketle belirlenmiş kriterlerdir. Ancak zamanımızda yapı malzemelerinin çok geliştiği, çift pencerelerin, PVC pencerelerin, hava geçirmeyen plastik ve yağlı boyaların yoğun bir şekilde kullanıldığı, hava giriş ve çıkışını önleyecek türden izolasyonların yapıldığı ortamlarda, tabii havalandırmalar ile ortam havasının saatte 2-3 kere değişmesi zordur. Tabii havalandır ile ortam havasının saatte 2-3 kere değişmesinin zorlaştığı ortamlarda, kişi başına düşen hava hacmi miktarının artırılması veya kapı ve pencereler açılarak veya cebri çekişli ortam havasının yeterli miktarda değişmesinin sağlanması gerekmektedir.
A)TABİİ HAVALANDIRMA
B)CEBRİ HAVALANDIRMA
C)KAPALI ÇALIŞMA METOTLARI
CEBRİ HAVALANDIRMA:
İşyerlerinin havalandırmasını, tabii havalandırma ile yeterli şekilde yapılamadığı durumlarda cebri havalandırmaya baş vurulur.
1. GENEL HAVALANDIRMA
a. Dışarıdan hava basarak havalandırma
b. İçerdeki havayı emip dışarı atarak havalandırma
c. Alttan havalandır
d. Üstten havalandır
e. Hava üst taraftan verilerek ve alt taraftan çekilerek yapılan havalandırma,
2. LOKAL HAVALANDIRMA
Sabit davlumbazlar
Hareketli emme ağızları
Seyyar emici cihazlar
Havayı filtre edip temizleyen cihazlar